The party’s over
By Kebour Ghenna
It is said that the Roman Empire fell because it became weak and immoral, in a word ‘decadent’. As the late columnist Joseph Sobran once wrote, the Romans were so busy at their orgies, throwing Christians to the lions, poisoning their spouses, and eating exotic parts of animals in between visits to the vomitorium so they could eat more, that they didn’t notice all the Germans gathering on the frontiers. Then the ruthless pagan Germans rode in, trampled under their horses’ hooves the few poor debauched legionnaires who remained, still foolishly fighting on foot, sacked Rome, destroyed civilisation, overthrew the last emperor in 476, and ushered in the Dark Ages.
I am tempted to make an analogy!
Dysfunctional Ethiopia: Personality cult of Abye, religious conflicts, ethnic antagonism, economic fears, corruption, patronage, intimidation, violence, unaccountability.
Ethiopia is indeed in a period of change.
But do we really know where we are heading?
And if we do, then do we really want to go there?
This administration is failing not because of lack of support from the people, but because of poor leadership, ‘softish’ dictatorship, flawed institutional design. No one is allowed or wants to take responsibility.
Which brings us to the first defector of the new Prosperity Party’s democratic centralism: Lemma Megersa, an ambitious man who was quietly moved away from his powerful position as President of Oromia, to the Ministry of Defense, and now when he felt he may be losing all semblance of real power, he jumped ship.
Sound bad? Sound like a crisis? Well, may be.
Losing Lemma may be a nuisance but not a serious impediment to Abye. He (Abye) will continue to exploit the breakdown of EPRDF’s party influence. He’ll easily grab the party power (now literally HIS party) as it suits him with more freedom than perhaps any other leader in 50 years. He will organize the 2020 election with Jawar and co, hold multiparty elections with his Pro-Capitalist Prosperity Party as a favorite to win the elections. He will ultimately sell off state-owned assets to benefit the corporate sector and ease the way for price increases to consumers. Is that democracy, or domination by US capital?
Not that we know any better than you do, Dear Readers, how parties will fare in the next election. But if you read enough, you’ll see all the calls for multiparty elections coming from Washington are accompanied by a demand for open markets. Washington believes the two go hand in hand. And Prosperity Party obliges.
Meanwhile we spend time speculating about which local or national parties will form a government, or what happens if TPLF and ORDF or GPDM unite, or where would Lemma land, or Jawar go? etc…. We do not know we’re being played by the ‘Empire’. The problem is when we wake up… we would have lost everything, to be free to do anything!
Censorship and Hate Speech in Ethiopia
By Bisrat Woldemichael
Freedom of speech does not mean hate speech to use for insulting or attacking anyone. Hate speech is any kind of communication in speech, writing or behaviour, that denigrates or insults a person or a group on the basis of who they are, in other words, based on their religion, ethnicity, nationality, race or another identity factor. Hate speech may suggest that the person or group—it is usually groups—is inferior and that they should be excluded or discriminated against on this basis including, for example, by limiting their access to resources, education, employment or political positions.[10]
The hate speech has a contribution to creating conflicts between individuals, the societies, the movement, between the states. The objectives of hate speeches are to attack, insult, marginalize or expose innocent individuals and civilian for personal egoistic interest than the public. The haters are negative thinkers those who are searching or finding the dark point from the bright sky. Once the free mind colonized by hate speech, it is difficult to manage easily because it has already corrupted the haters’ fellow mind. Perhaps they could not find anything for their hate purpose, then they create a false flag for conflicts to attack the exposed target individuals or social groups. Moreover, all incitement to discrimination, hostility or violence is hate speech, not all hate speech constitutes incitement.[11]
It has contributions to social crises, conflicts, genocide, and political instability. For example between 1941 to 1945 the Germany Nazi party of Hitler’s irresponsible hate speech abused his fellow leaders, soldiers and Nazi party members, the 17 million targeted people, including 6 million European Jewish were killed.[12] In Rwanda, 1994, the irresponsible leaders and journalists promulgated hate speech through media, such as Kangura newspaper, the Radio Rwanda, Echo des 1000 Collines, and The station Radio-Télévision Libre des Milles Collines (RTLM) promoted hate speech in Rwanda.[13] In addition, some of songwriters and singers; Simon Bikindi, Nanga Abahutu and Bene Sebahinzi contributed to inflammatory fuel for such horrible genocide.[14] As a result, they created conflicts between ethnics’ groups, mainly Hutu and Tutsi, then more than 800 thousand civilians killed, and 2 million people displaced within a short period of time. Similarly, hate speech affected Kenyan, Bosnia and Guatemala societies.
In Ethiopia, since the 1960’s revolution, hate speeches are highly grew up by irresponsible political activists, radical groups and their leaders entire the country. The haters gave negative attitudes and bad images for a specific social group, with lots of pseudo-stories to use for mobilizing their supporters for political interest. In addition, the haters gave code name for specific ethnic groups and religion followers. Their members and supporters accepted as a truth, then published and broadcasting hate speeches repeatedly. Finally, in May 1991 those political groups took the government office, but they continue their hate speech as an ordinary word until April 2018. The ruling party, EPRDF and its coalition members and affiliated groups’ constituents are not free from hate speeches. In addition to promoting hate speech to discriminating, insulting some specific social groups who are categorized by political elites and activists. Some of the opposition groups did the same thing to react to the ruling party attitude. All these imprudent political traditions have been expanded entire the country.
The New prime minister, Abiy Ahmed boldly changed this negative attitude of state-sponsored hate speech and criminalizing targeted social groups and political organizations. This is a good opportunity for all actors those who want to exercise their democratic rights to involve in a genuine political activity. Unlikely, some of the activists and political leaders manoeuvre hate speech as a tactic for their selfishness demand. Gradually, hate speeches are dramatically increased both in mainstream and social media. As a result, many civilians, including children and women have been killed, more than 2 million people internally displaced.[15] Therefore, hate speeches have a contribution to creating social conflicts, which are orchestrated by activists, and the local leaders. Of course, some of the ruling party leaders and the radical groups are committed for local displacement and ethnic cleansing.
Today, social media are very important to disseminate information, knowledge and make social life. The proper use of social media platform is important to help to exercise freedom of speech and citizen journalism. On the other hand, some people misuse the platform for insulting or harassing individuals or some social groups. Yet, hate speech promoters and sponsors are not accountable for such public damages. Hate speech is using an instrument for dictators and idealess activists to mobilise their supporters, then leads to taking immediate reactions to limit freedom of speech. In Ethiopia, hate speeches highly spreading by mainstream media and social media as well. Ethnic-based private owned and regional state media promoting hate speech against of pro-Ethiopian unity groups commonly insulting, attacking and discriminating with the words, “homeless, settlers, …”
In social media, the ruling party had experiences to organize the activists in the name of “Social media soldiers” under fake name those who were promoted hate speech, and to share distorted information for diverting and controlling social media. Similarly, some of the diaspora based ethno-nationalist activists and haters have the same experiences to react the ruling party and the other counterpart. Currently, the country is under political reform, however, both of them are continuing in the same way to create a false flag, promoting hate speech and social grievance. It has an impact on freedom of expressions and press freedom as well. Unless to manage the hate speeches, the country reform will be faced by social crises and political instability. Otherwise, the hate speech determines the fate of freedom of expression and press freedom sustainability in general.
[1]The World Bank Group (2017) Ethiopia, [Online], accessed April 25, 2019, available at https://data.worldbank.org/country/ethiopia.
[2]CSA (2017) Population projections [Online], accessed April 25, 2019.
[3]World Justice project (2019) Global rule of Law Index, 1025 Vermont Avenue, NW, Suite 1200, Washington, DC 20005 USA, available at https://worldjusticeproject.org/sites/default/files/documents/WJP_Ruleo… Website_reduced.pdf.
[4]UN (2015) Universal declaration of human rights, United Nations.
[5]Federal Negarit Gazeta (1995), Federal Democratic Republic of Ethiopia: Constitution ‘proclamation’ no. 1/1995, Berehannena Selam Printing Enterprise, Addis Ababa.
[6]Federal Negarit Gazeta (2009), Anti-terrorism proclamation no.652/2009, Berhannena Selam Printing Enterprise, Addis Ababa.
[7]Sullivan M. K. (2010) Two concepts of freedom of speech, Vol. 124:143, Harvard Law Review.
[8]Dorter K. (1976) Socrates on Life, Death and Suicide, Laval théologique et philosophique, vol. 32, no. 1, p. 23-41.
[9]Amnesty International (2019), Ethiopia: Stop harassing Eskinder Nega for his opinions, [Online], accessed June 18, available at https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/06/ethiopia-stop-harassing-….
[10]Reporters without Border (2019) New era for Ethiopia’s journalists, [Online], accessed April 20, 2019, available at https://rsf.org/en/news/new-era-ethiopias-journalists.
[11]UN (2017) Plan of action for religious leaders and actors to prevent incitement to violence that could lead to atrocity crimes, Genocide prevention document.
[12]Flaim F.R. and Furman H. (2008) The Hitler legacy: A dilemma of hate speech hate crime in a post-holocaust world, (ed.), Trenton, New Jersey, 08625, USA.
[13]Scheffler A. and Pelley M.L. (2015) The Inherent Dangerof Hate Speech Legislation: A Case Study from Rwanda and Kenya on the Failure of a Preventative Measure, fesmedia Africa, Friedrich-Ebert-Stiftung, Namibia.
[14]United States Holocaust museum memorial (None), Hate speech and group-targeted violence, the role of speech in violent conflicts, Washington DC, USA, [Online], accessed April 24, 2019, available at http://www.genocidewatch.org/images/OutsideResearch_Hate_Speech_and_Gro….
[15]Human rights watch (2019) World Report, Ethiopia reports: events of 2018, [Online], accessed April 25, 2019, available at https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/ethiopia.
Source: https://www.penopp.org/articles/censorship-and-hate-speech-ethiopia
የተራራቁት የለውጥ ዕይታዎች
ነአምን አሸናፊ
ሐሙስ ነሐሴ 16 እና ዓርብ ነሐሴ 17 ቀን 2011 ዓ.ም. በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የአፍሪካ ኢኮኖሚክ ኮሚሽን (UNECA) የስብሰባ ማዕከል በኢትዮጵያ ፖለቲካ ውስጥ ከፍተኛ አስተዋጽኦ ያላቸው የፖለቲካና የአካዳሚክ ልሂቃን በአገሪቱ ጅመር የለውጥ ሒደት፣ ዕድሎች፣ ፈተናዎችና ሥጋቶች ላይ የሁለት ቀናት ውይይት አድርገው ነበር፡፡ በዚህ ለሁለት ቀናት በቆየው ውይይት መድረክ ላይ በለውጡ ዙሪያ የተለያየ ሐሳቦች የተሰነዘሩ ሲሆን፣ በተለይ በሁለተኛ ቀን ውሎ ሦስት ፖለቲከኞችን በአንድ መድረክ ያገናኘው ውይይት የብዙዎችን ቀልብ የሳበ ነበር፡፡ በሁለተኛው ቀን ውይይት ሐሳባቸውን ያጋሩት ተወያዮች በለውጡ ላይ ያላቸውን አተያይ ያስረዱ ሲሆን፣ የግለሰቦቹ ምልከታ በራሱ በለውጡ ላይ አንድ ወጥና ተመሳሳይ አቋም፣ እንዲሁም አረዳድ ላይ አለመደረሱን አመላካች ነበሩ፡፡ በምሥሉ ላይ ከግራ ወደቀኝ አቶ በቀለ ገርባ፣ አቶ ጌታቸው ረዳና አቶ ልደቱ አያሌው ከአወያያቸው ወ/ሮ ፀዳለ ለማ ጋር ይታያሉ፡፡
ለውጡን አስመልክቶ ያሉ አተያዮች
ሐሙስ ነሐሴ 16 እና ዓርብ ነሐሴ 17 ቀን 2011 ዓ.ም. በአገሪቱ የፖለቲካ ምኅዳር ተሳታፊ የሆኑ ፖለቲከኞችና በፖለቲካ ሒደቱ ላይ የተለያዩ ምርምሮችን ያካሄዱና ጽሑፎችን ማቅረብ የቻሉ ምሁራን፣ በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የአፍሪካ ኢኮኖሚክ ኮሚሽን (UNECA) ቅጥር ግቢ ውስጥ ከአንድ ዓመት ተኩል በፊት የተከሰተውን ለውጥ አስመልክቶ ለመወያየትና አሁን ያለበትን ደረጃና ፈተናዎች ለመተንተን ለስብሰባ ተቀምጠዋል፡፡
ይህን የውይይት ኮንፈረንስ ያዘጋጁት ኢንተር አፍሪካ ግሩፕ፣ የምክክር የጥናትና ትብብር ማዕከል፣ አማኒ አፍሪካ፣ ቤርጎፍ ፋውንዴሸን፣ እንዲሁም የኢትዮጵያ የውጭ ግንኙነት ስትራቴጂክ ጥናት ማዕከል ሲሆኑ፣ የሁለት ቀናቱን የውይይት መድረክ በንግግር የከፈቱት ፕሬዚዳንት ሳህለ ወርቅ ዘውዴ ነበሩ፡፡
ከ1960ዎቹ የፖለቲካ ተዋንያን አንስቶ እስከ ቅርብ ጊዜ እስከ ተመሠረቱት ፓርቲ አባላትና አመራሮች በውይይት መድረኩ ላይ የተገኙ ሲሆን፣ አንጋፋ ምሁራን እንዲሁ ‹‹የኢትዮጵያ የለውጥ ሒደት ወቅታዊ ቁመናው፣ መፃኢ ዕድሎቹ፣ ፈተናዎቹና ሥጋቶቹ›› በሚል ርዕስ ለተዘጋጀው መድረክ የልምዳቸውን ለማካፈል ተሰይመዋል፡፡
ከእነዚህ የአገር ውስጥ ምሁራንና ፖለቲከኞች በተጨማሪም፣ የዓለም አቀፍ የለውጥ ተሞክሮዎችን ለማውሳትና ልምዳቸውን ለማካፈል የውይይቱ አካል ነበሩ፡፡ በዚህም መሠረት በቱኒዚያ ሕዝባዊ አመፅ ማግሥት በተቋቋመው ሕዝባዊ የውይይት ምክር ቤት አባል የነበሩ፣ የየመን ሕዝባዊ የውይይት ምክር ቤት አባል የነበሩ ሁለት ተወካዮች በለውጥ ሒደት ውስጥ የሚያጋጥሙ ፈተናዎችን እንዴት መፍታት እንደሚቻልና እንደሚገባ ገለጻ አድርገዋል፡፡ ከዚህ በተጨማሪም ከሽግግር አስተዳደር ጋር በተያያዘ በርካታ ምርምሮችን ያደረጉት ማይክል ሉንድ ገለጻ አድርገዋል፡፡
ምንም እንኳን በመጀመርያው ቀን የውይይቱ ውሎ ለውይይቱ ከተሰጠው ርዕስ አንፃር የለውጡን ፈተናዎች፣ ተግዳሮቶችና መልካም ዕድሎችን አስመልክቶ በዝርዝር የቀረበ የውይይት ሐሳብ ባይኖርም፣ በታዋቂው የታሪክ ምሁር ገብሩ ታረቀ (ፕሮፌሰር) አወያይነት፣ እንዲሁም በሌላው ታዋቂው የታሪክ ምሁር ባህሩ ዘውዴ (ፕሮፌሰር) እና የቀድሞው የመኢሶን መሥራችና መሪ በነበሩት በአቶ አንዳርጋቸው አሰግድ መነሻ ሐሳብ አቅራቢነት ኢትዮጵያ ያመከነቻቸውን የለውጥ ዕድሎች አስመልክቶ ገለጻና ውይይት ተደርጓል፡፡
የመጀመርያ ዕለት ውሎ በእነዚህ አጠቃላይ ሐሳቦችና ጉዳዮች ሲወያዩና ውይይቱን ሲያዳምጡ የነበሩ ተሳታፊዎች፣ በሁለተኛው ቀን ግን አሁን አገሪቱ ካለችበት የፖለቲካ ሁኔታ አንፃር አንገብጋቢ የሆኑ ጉዳዮች የተዳሰሱበት የሦስት ፖለቲከኞችን ውይይት በተመስጦ አዳምጠዋል፡፡ ከማዳመጥ ባለፈም የምሣ ሰዓትን እስከ መግፋት የደረሰ ጥያቄና መልስ፣ ውይይትና ሙግት አካሂደዋል፡፡
በሁለተኛው ቀን የከፍተኛ ፖለቲከኞችና ምሁራን ውይይት በለውጡ ወቅታዊ ቁመና፣ ፈተናዎቹና ዕድሎቹ ዙሪያ ያላቸውን አተያይ እንዲያቀርቡ የኢትዮጵያ ሕዝቦች አብዮታዊ ዴሞክራሲያዊ ግንባር (ኢሕአዴግ) እና የዝሕባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ሕወሓት) ሥራ አስፈጻሚ አባል አቶ ጌታቸው ረዳ፣ የኦሮሞ ፌዴራሊስት ኮንግረስ (ኦፌኮ) ምክትል ሊቀመንበር አቶ በቀለ ገርባና ታዋቂውን ፖለቲከኛ አቶ ልደቱ አያሌውን በመድረኩ ሰይሟል፡፡
እነዚህ ሦስት ፖለቲከኞች ከሚወክሉት የፖለቲካ ርዕዮተ ዓለም አንፃር፣ ለውጡን አስመልክቶ ሊለዋወጡ የሚችሉት ሐሳብ ከመጀመርያው ቀልብን የሳበ ነበር፡፡
ባለፈው አንድ ዓመት ተኩል በአገሪቱ እየተካሄደ ባለው ለውጥ ምንነት ዙሪያ ሦስቱም ሐሳብ ሰንዛሪዎች የተለያየ አረዳድ እንዳላቸው የገለጹ ሲሆን፣ በተመሳሳይ ግን ሒደቱ በጀመረበት ፍጥነት ካለመጓዙም በላይ ሊቀለበስ እንደሚችል ሥጋታቸውን አጋርተዋል፡፡ ሆኖም ሦስቱም ተናጋሪዎች አሠራሮችን ዳግም ለማየት ከተሞከረ ሒደቱን ከመቀልበስ አደጋ መታደግም እንደሚቻል አውስተዋል፡፡
ለውጡን ለመተርጎም በመሞከር ንግግራቸውን የጀመሩት አቶ ጌታቸው ረዳ፣ ለውጥ የሚለው ጽንሰ ሐሳብ ላይ በሒደቱ ተዋናይ የሆኑት ቡድኖች ወጥ ትርጓሜ እንደሌላቸው አውስተዋል፡፡ ለዚህም በምዕራባውያን ስለለውጡ የሚሰጠው ትርጓሜና በኢትዮጵያውያን ፖለቲከኞች ዘንድ የሚሰጠው ትርጓሜ ለየቅል መሆኑን በማውሳት ነው፡፡
‹‹የፖለቲካ ምኅዳሩን ማስፋት በሚሉ በጣም አጓጊ ቃላት የሚታጀብ ቢሆንም፣ በዋነኛነት የምዕራባውያን የለውጥ ጽንሰ ሐሳብ ተቋማትን ወደ ግል ይዞታ ብቻ ሳይሆን ወደ ምዕራባውያን የግል ይዞታ ከማዞር አንፃር ብቻ ነው የሚያዩት፤›› በማለት፣ የምዕራባውያንን አረዳድ ገልጸዋል፡፡
በተመሳሳይ ደግሞ፣ ‹‹በኢትዮጵያ የሚንቀሳቀሱ የፖለቲካ ኃይሎች የራሳቸው ውስንነት ቢኖራቸውም ለውጥ ሲሉ የፖለቲካ ምኅዳር መስፋትን፣ የመድበለ ፓርቲ ሥርዓት መጠናከርን፣ በግለሰብና በቡድን ነፃነትና መብቶች መካከል ያለውን ሚዛን መጠበቅ፣ አገራዊ ማንነትና ብሔራዊ ማንነትን ማመጣጠን የሚሉ በርካታ ነገሮችን ግምት ውስጥ በማስገባት ነው፤›› በማለት፣ በአገራዊውና በውጭው ኃይሎች መካከል ያለውን የጉዳዩን አረዳድ አስረድተዋል፡፡
ከዚህ አንፃር እነዚህ ውስንነት ያሉበትን ጽንሰ ሐሳብ ለአንዴና ለመጨረሻ ጊዜ እንደተፈታና ስምምነት እንደተደረሰበት አድርጎ ማቅረቡ በራሱ ችግር አለበት በማለት፣ በጉዳዩ ላይ የጠራ አቋም መያዝ አስፈላጊነት ላይ ተናግረዋል፡፡
ከዚህ በተጨማሪ አቶ ጌታቸው የለውጡ ባለቤትነት ጥያቄ ያስከተላቸው ውዥንብሮች በራሱ የለውጡ ተግዳሮት እንደሆነ በመግለጽ፣ በዋነኛነት ግን ለውጡ የኢሕአዴግ ነው በማለት በተለያዩ መድረኮች በተደጋጋሚ የሚገልጹትን አቋማቸውን በዚህ መድረክም አራምደውታል፡፡
ከዚህ ጋር በተያያዘም፣ ‹‹አመራሩ በጋራ አንድ ላይ ለውጥ አመጣለሁ ብሎ ሲያበቃ በተወሰኑ የአመራር አካላት ግን ለውጡ የእኔ ነው ወደሚል ሁኔታ ተሂዷል፡፡ ስለዚህ ለውጡ የማን ነው የሚለው ጥያቄ ችግር ያለበት ነው፡፡ እዚህ መግለጽ ካለብን ለውጡ የሕዝብ ጥያቄ ያመጣው፣ ግን ደግሞ ኢሕአዴግ በሕዝብ ግፊትም ቢሆን ተገዶ ይህን ካላደረግኩ በስተቀር አገር ይፈርሳል ብሎ አምኖ የተቀበለው ነው፤›› ተብሎ መወሰድ እንዳለበት ሞግተዋል፡፡
ለውጡ የሕዝቡ መሆኑን የጠቀሱት አቶ ጌታቸው የለውጡ ችግሮች ያሏቸውን ሐሳቦችም አያይዘው አቅርበዋል፡፡ ከነዚህ ችግሮች መካከል ለውጡ ኢሕአዴግን እንደ ፓርቲ ማግለሉ፣ የአመራሩ እውነታን መሸሽ፣ በየሥፍራው የታጠቁ ኃይሎች መበራከት፣ እንዲሁም ድሮም ጠንካራ ያልነበሩት ተቋማት ከለውጡ ወዲህ ይበልጥ መልፈስፈሳቸውን እንደ ችግር በመጥቀስ በእነዚህ ምክንያቶች የተነሳም፣ ‹‹አሁን ባለንበት ሁኔታ ለውጡ ፈተና ውስጥ የገባ ነው የሚል እምነት አለኝ፤›› ሲሉ አስተያየታቸውን ሰጥተዋል፡፡
‹‹ኢሕአዴግ ለውጥ መደረግ አለበት ብሎ ያምናል፡፡ ከአሁን በፊት የሠራቸው ጥፋቶች መቀጠል አለባቸው የሚል ጤነኛ አዕምሮ ያለው ሰው የለም፡፡ ነገር ግን መልካም ነገሮችን አስቀጥሎ ለአገር ህልውና ቀጣይነት በሚያግዝ መንገድ ለውጥ መደረግ አለበት ብሎ መሥራት አንድ ነገር ነው፡፡ ኢሕአዴግን ወደ ጎን አድርገህ በጠቅላይ ሚኒስትር ዓብይ አህመድ (ዶ/ር) ስምና ዝና ላይ የተመሠረተ ለውጥ ለማድረግ መንቀሳቀስ፣ አማራጭ የፖለቲካ አስተሳሰብ ባስቀመጥክበትና በቅጡ የተተረጎመ ጽንሰ ሐሳብ እየመራህ ባለህበት ሁኔታ አሁን በምናየው ደረጃ ለውጡን ማስቀጠል ሳይሆን፣ አገር ትርምስ ውስጥ የሚከት ነገር ውስጥ ነው የሚከተን፤›› ብለዋል፡፡
እነዚህን ሥጋቶች ለማስወገድና ቅቡልነት ያለው መንግሥት እንዲመሠረት ደግሞ የመጪው ዓመት ምርጫ መካሄድ አለበት በማለት አቋማቸውን ገልጸዋል፡፡ በቀጣይ የአገሪቱ ዕጣ ፈንታ ላይ ለመወሰን፣ ‹‹የኢትዮጵያን ሕዝብ አምነን ቢቻል በወቅቱ ካልሆነ እንዲያውም አስቸኳይ (Snap) ምርጫ ማድረግ አለብን፤›› ሲሉ ሐሳባቸውን ቋጭተዋል፡፡
ብዙ የማያግባቡ የታሪክ ሰበዞች እንዳሉ በመጥቀስ ንግግራቸውን የጀመሩት አቶ በቀለ ገርባ በበኩላቸው ደግሞ፣ ‹‹ምንም እንኳን የማያግባቡን በርካታ የታሪክ ክስተቶች ቢኖሩም ቢያንስ ግን ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ያለማወቃችን፣ ራሳችን በመረጥነው መንግሥት ተዳድረን አለማወቃችንና የመሳሰሉት ነገሮች የሚያግባቡን የታሪክ ሰበዞቻችን ይመስሉኛል፤›› በማለት፣ አሁንም አገሪቱ ውስጥ የተፈጠረውን ሁኔታ ከታሪካዊ ዳራው ጋር እያያያዙ አብራርተዋል፡፡
ባለፉት 27 ዓመታት ግፍ ያልተፈጸመበት የአገሪቱ ክልል የለም ያሉት አቶ በቀለ፣ የግፉ ደረጃ ግን ከሥፍራ ሥፍራ እንደሚለያይ በመጥቀስ በተለይ ባለፉት ሦስትና አራት ዓመታት ከመሬት ጋር በተያያዘ ጥያቄና አመፅ በመላው ኦሮሚያ በመቀስቀሱ፣ እንዲሁም ይህንና መሰል ጥያቄዎች በአማራ ወጣቶች ዘንድ መፈጠራቸውና በገዥው ፓርቲ ውስጥም ለውጥ ያስፈልጋል የሚሉ አመራሮች መፈጠራቸው፣ አሁን ላለው አጠቃላይ አገራዊ ለውጥ አስተዋጽኦ ማድረጉን አትተዋል፡፡
በገዥው ፓርቲ ውስጥ የተፈጠረው የአሠላለፍ ለውጥ በርካታ ትሩፋቶች ማስከተሉን በዝርዝር ገልጸው፣ የእስረኞች መፈታትን፣ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ለመገንባት ቃል መገባቱን፣ የሰብዓዊ መብት ረገጣ መቆሙን ማወጅ፣ የተለያዩ የፖለቲካ ኃይሎች ወደ አገር ቤት እንዲገቡ መደረጉን እንደ ምሳሌ ጠቃቅሰዋል፡፡
ይህን ጊዜ የጫጉላ ሽርሽር ጊዜ በማለት በመጥቀስ በተለይ ከውጭ አገር የገቡ ፓርቲዎች ያራመዷቸው አንዳንድ አቋሞች መፈጠር ሲጀምሩ፣ የለውጥ እንቅስቃሴው እየተቀዛቀዘ መምጣቱን ገልጸዋል፡፡ በዚህም ምክንያት አገሪቱ አሁን ቅርቃር ውስጥ መግባቷን እንደሚያሳይ ገልጸዋል፡፡
‹‹አገሪቱ አሁን በሁለት ጽንፎች መካከል ተወጥራ የምትገኝ ይመስለኛል፡፡ ከዚህ በፊት ያልተሞከረውን ሁሉን ነገር አጥፍተንና አውድመን እንደ አዲስ ከመጀመር አባዜ ወጥተናል ብለን ተስፋ ባደረግንበት ወቅት፣ አሁን ደግሞ ወደዚያ ሊመልሱን የሚችሉ አዝማሚያዎች እየታዩ ነው፡፡ አንደኛው የሌላውን ሐሳብ ለመቀበል ፈጽሞ ያለ መፈለግና የእኔ ብቻ ነው ትክክል የማለት፣ ቁጭ ብሎ ለመደራደርና ለመነጋገር ያለ መፈለግ አዝማሚያዎች እጅግ በጣም እየገነገኑ መጥተዋል፤›› ሲሉ አስረድተዋል፡፡
እነዚህ ሁኔታዎችም ለውጡን እየመሩ ላሉ ኃይሎች ከባድ ችግር መፍጠራቸውን በመጥቀስ፣ ‹‹ለውጡ ማዝገም ብቻ ሳይሆን ወደ ኋላ እየተንሸራተተ ያለበት ሁኔታ ነው የሚታየኝ፤›› ብለዋል፡፡
ለውጡ ወደ ኋላ ስለመጓዙ ያቀረቡት መከራከሪያና ምክንያት ደግሞ ከዚህ ቀደም የተቃውሞ ምንጭ የነበረው የመሬት ዘረፋ ተስፋፍቶ እየተከናወነ መሆኑ፣ የሕዝብ መፈናቀል፣ ያለ ፍርድ ቤት ትዕዛዝ ሰዎችን ማሰር መቀጠሉን፣ ዴሞክራሲያዊ መብቶች መታፈን መጀመራቸው፣ የመሰብሰብና የመደራጀት መብቶች መገደብ የሚሉትን ነው፡፡ ‹‹ስለዚህ ወደ ቀደመው ሥርዓት እየተመለስን መሆናችን በግልጽ እየታየ ነው፤›› ሲሉ ገልጸዋል፡፡
‹‹ስለሆነም ያሉንን ተቋማት ወደ ማደራጀት እንጂ አዲስ ተቋም ለመገንባት መሯሯጥ የለብንም፤›› ብለው፣ እነዚህን የመሳሰሉ ሥራዎች ምርጫውን በጊዜው በማካሄድ የሚመረጠው መንግሥት በሒደት ሊሠራው ይችላል የሚል እምነት እንዳላቸው አብራርተዋል፡፡
በአገሪቱ ባለፈው አንድ ዓመት ተኩል የተከሰተውን ለውጥ በተመለከተ ያለፉት 27 ዓመታት የአገሪቱ የፖለቲካ ትግል መዘንጋት እንደሌለበት በመግለጽ ሐሳባቸውን መስጠት የጀመሩ አቶ ልደቱ አያሌው በበኩላቸው፣ ‹‹የማስታወስ ችግር ስላለብን ነው እንጂ ለውጡ ላለፉት ሰባት ዓመታት የተደረገ ትግል ውጤት ነው፤›› ካሉ በኋላ፣ ‹‹አንዱና ትልቁ የለውጡ ጉድለት ውለታ ቢስ መሆኑ ነው፤›› በማለት ገልጸውታል፡፡
ከዚህ ባለፈ ግን በዋነኛነት በአገሪቱ የተከሰተው ለውጥ የአገሪቱን መሠረታዊ የፖለቲካ ቅራኔ መፍታት አለበት የሚል አቋም እንዳላቸው ገልጸዋል፡፡ የአገሪቱ መሠረታዊ የፖለቲካ ቅራኔ የሚመነጨው ከሕገ መንግሥቱ እንደሆነ ገልጸው፣ ሕገ መንግሥቱ አገሪቱን ያፈራርሳታል በሚል፣ የለም ሕገ መንግሥቱ በፓርቲ ማዕከላዊነት ተጠለፈ እንጂ የብሔር ብሔረሰቦችን ጥያቄ የሚመልስ ነው በሚል እንደሆነም አስረድተዋል፡፡
‹‹እነዚህ ጥያቄዎች እስካለፈው አንድ ዓመት ተኩል ድረስ መሠረታዊ ጥያቄዎች ነበሩ፡፡ ስለዚህ አንድ ለውጥ መመዘን ያለበት እነዚህን መሠረታዊ ቅራኔዎች ለማስታረቅ በሚሄደው ርቀት ነው፤›› በማለት፣ ለውጡን በዚህ ማዕቀፍ ውስጥ መመልከት ተገቢ መሆኑንና መመዘን ያለበትም በዚህ መሥፈርት እንደሆነ ገልጸዋል፡፡
ከዚህ ባለፈ ግን በአገሪቱ ካለፉት አንድ ዓመት ተኩል ጀምሮ እየተተገበረ ያለውን ለውጥ ጠንካራ ጎኖች አውስተዋል፡፡ ከነዚህም መካከል በአንፃራዊነትም ቢሆን ትግሉ የሰላማዊ ትግል ውጤት መሆኑ፣ በመጣበት ወቅት ከፍተኛ ተቀባይነት ማግኝቱ፣ ገዥው ፓርቲ እስከ መጨረሻው ድረስ ከመጋፈጥ ይልቅ ሽንፈቱን መቀበሉና ይቅርታ መጠየቁ፣ እንዲሁም የለውጡ መሪዎች ሆነው ብቅ ያሉት ወጣቶች መሆናቸው የሚጠቀሱ ናቸው ብለዋል፡፡
ነገር ግን እነዚህን ጠንካራ ጎኖች ወይም ትሩፋቶች የያዘው ይህ ለውጥ፣ አሁን ግን የመቀልበስ አደጋ ተጋርጦበታል በማለት እሳቸውም እንደ ቀዳሚ ተናጋሪዎች ሥጋታቸውን ገልጸዋል፡፡
‹‹ምንም እንኳን ይህ ለውጥ የረፈደበት ቢሆንም የመሸበት አይመስለኝም፡፡ ስለሆነም አዲስ የለውጥ እንቅስቃሴ ውስጥ መግባት አለብን፤›› ሲሉ፣ አዲሱ የለውጥ እንቅስቃሴ ደግሞ ሁሉንም አሳታፊ ያደረገ ፍኖተ ካርታ በማዘጋጀት ሊጀመር እንደሚገባ ገልጸዋል፡፡
የለውጥ ሒደቱን የሚመራ ፍኖተ ካርታ ማዘጋጀት ድርሻ ደግሞ የሁሉም የኢትዮጵያ ኃይሎች እንደሆነ በመጥቀስ፣ ‹‹ይህን ለማድረግ ግን ቀጣዩ ምርጫ መራዘም አለበት፤›› በማለት ሞግተዋል፡፡
‹‹ይህን ሳናደርግ ወደ ምርጫ ብንገባ ምናልባት በኢትዮጵያ ታሪክ ኢትዮጵያ በታሪኳ ለመጀመርያ ጊዜ ያደረገችው ዴሞክራሲያዊ ምርጫ ሳይሆን፣ ኢትዮጵያ ለመጨረሻ ጊዜ ያደረገችው ምርጫ እንዳይሆን እሠጋለሁ፤›› በማለት ሐሳባቸውን ቋጭተዋል፡፡
ባለፉት አንድ ዓመት ተኩል ጊዜ ውስጥ የተካሄደውን ለውጥ አስመልክቶ በአገሪቱ የፖለቲካ ልሂቃን ዘንድ ጽንሰ ሐሳቡን ከመረዳት ጀምሮ እስከ ውጤቱ ድረስ፣ የተለያዩና ጽንፍ የያዙ አተያዮች የተስተናገዱበት ይህ መድረክ የተለያዩ ጥያቄዎችን በማስተናገድ ተጠናቋል::
Ethiopian Reporter
በኢትዮጵያ የለውጥ ተስፋ እና ስጋቶች
ብስራት ወልደሚካኤል
afrosonb@gmail.com
ጥንታዊ እና ቀዳሚ ከነበሩ ሀገሮች መካከል አንዷ የሆነችው ኢትዮጵያ በተለይ በቅርቡ ከአዲሱ ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድ (ዶ/ር) በዓለ ሲመት ከተደረገበት መጋቢት 24 ቀን 2010 ዓ.ም. አካባቢ የተስፋ አድማሶች ጎልተው ይታዩ ነበር። ዛሬም በርካታ ፈተናዎች ተደቅነውባታል። ህዝቡም ዛሬም ቅን መሪና የዴሞክራሲ ሥርዓትን ይናፍቃል። ምንም እንኳ የተፈጥሮ ሃብትን የተቸረች ቢሆንም፤ ዛሬም ድረስ ለዜጎቿ ንፁህ የመጠጥ ውሃ አቅርቦት፥ የምግብ ዋስትና አለመረጋገጥ፥ የመብራት አቅርቦት እና አገልግሎት መጓል፥ ጥራቱን የጠበቀ በቂ የትምህርት እና የጤና ሽፋን በበቂ ሁኔታ አለመዳረስ ተጠቃሽ ችግሮች ናቸው።
በሀገሪቱ ስር የሰደደ የሰብዓዊ መብት ጥሰት እና የመልካም አስተዳደር ዕጦት ሌላው የዜጎች ትልቁ ፈተና ነው። በተለይ ከሀገሪቱ ኢኮኖሚ ጋር ያልተመጣጠነ የህዝብ ብዛት፥ የወጣቶች ሥራ አጥነት፥ የህግ የበላይነት አለመረጋገጥ እንዳለ ሆኖ፤ ልቅ የሆነው የሙስና ሰንሰለት ሀገሪቱ ከውጭ በዕርዳታ፥ ብድርና ንግድ ከምታገኘው ዓመታዊ የውጭ ምንዛሪ ይልቅ በተደራጀ ፖለቲካዊ መዋቅር ተደግፎ ከሀገር የሚሸሸው የዶላር መጠን እና አድሏዊነት የተፀናወተው ሥርዓት አልባው የንግድ ሥርዓት የዜጎችን ሰላምና ህይወት ሲፈታተን ቆይቷል።
ጠቅላይ ሚኒስትር ዶ/ር አብይ አህመድ (ፎቶ፡ ከጠቅላይ ሚኒስትር ጽ/ቤት የተወሰደ)
በርግጥ በኮሎኔል መግሥቱ ኃይለማርያም ይመራ ከነበረው የኢሕዴሪ መንግሥታዊ ሥርዓት መገርሰስ በኋላ ግንቦት 1983 ዓ.ም. በምዕራባዊያን እና አረብ ሀገራት ድጋፍ ወደ ሥልጣን የመጣው የቀድሞው የጫካ አማጺ የትግራይ ነፃ አውጭ ድርጅት (ህወሓት) ኢህአዴግ በሚል ካባ በአምሳሉ ከፈጠራቸው የፖለቲካ ድርጅት (ብአዴን/አዴፓ፥ ኦህዴድ/ኦዴፓ እና ደኢህዴግ/ደኢህዴን) ድርጅቶች ጋር ኢህአዴግ በሚል ግንባር ወደ ሥልጣን ሲመጣ ብዙ ተስፋ ተጥሎበት ነበር። ይሁን እንጂ በነበረበት ያለፉት 27 ዓመታት የማዕከላዊ መንግሥት ሥልጣን ቆይታው ለሀገሪቱም ሆነ ለዜጎችም በበርካታ ጉዳዮች እጅግ ፈተና የበዛበት የግፍ አገዛዝ ነበር። በአገዛዙም በርካታ ዜጎች በግፍ ታስረዋል፥ ተገድለዋል፥ ከሀገር ተሰደዋል። የሰብዓዊና የዴሞክራሲያዊ መብት ጥሰትም ከሀገር አልፎ በዓለም አቀፍ ደረጃ መነጋገሪያ እንደነበር የቅርብ ጊዜ ትዝታ ነው። በርካታ ሰነዶችና ጥናቶች እንደሚያሳዩት ከሆነ የህዝቡን ብቻ ሳይሆን ብሔራዊ የሀገሪቱን ጥቅም በማሳጣትም በሀገሪቱ ታሪክ ከነበሩ አገዛዞች በተለየ በጥቁር መዝገብ እንዲሰፍር ተደርጓል።
ከሶስት ዓመታት ተከታታይ ህዝባዊ አመፅ በኋላ መጋቢት 24 ቀን 2010 ዓ ም የሀገሪቱ 15ኛው ጠቅላይ ሚኒስትር በመሆን ወደ ሥልጣን የመጡት አብይ አህመድ (ዶ/ር) በህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ፊት ቃለ መሐላ በመፈፀም ከወትሮ የኢህአዴግ አሰልቺ የቃላት ጋጋት እጅጉን የራቀና በዜጎች የተወደደላቸውን ንግግር በተሰማበት ወቅት ሀገሪቱ በብሩህ ተስፋ ተሞልታ ነበር። በተለይ ጠቅላይ ሚኒስትሩ በተከታታይ በወሰዷቸው መልካም ርምጃዎች፤ በተለይም የታሰሩ የነፃው ፕሬስ ጋዜጠኞችን እና ጦማሪዎችን ጨምሮ የፖለቲካ እስረኞችን መፍታት፥ መንግሥት በዜጎች ላይ ለፈፀመው ጥፋት በይፋ ይቅርታ መጠየቅ፥ ብረት ያነሱ ተቀናቃኝ አማጺያንን ጨምሮ በውጭ ያሉ ተቀናቃኝ የፖለቲካ ኃይሎች በሰላም ወደ ሀገር ገብተው ሰላማዊ የፖለቲካ እንቅስቃሴ እንዲያካሂዱ ጥሪና ድጋፍ ማድረግ ተጠቃሽ በጎ ርምጃዎች ናቸው።
ለረጅም ጊዜ “ሞት አልባ” ጦርነት የነበረው የኢትዮጵፃ እና የኤርትራ መፋጠጥ በሰላም እንዲቋጭ ማድረጋቸው እና ብሔራዊ አንድነትና መግባባትን በአደባባይ ከማቀንቀን አልፈው ለተግባራዊነት መንቀሳቀሳቸው ከህዝቡ ባልተለመደ መልኩ በርካታ ድጋፍና አጋርነት አስገኝቶላቸዋል። እንዲሁም ለበርካታ ዓመታት ህዝቡ ያለገዥው ህወሓት/ኢህአዴግ ፍላጎት ውጭ ናቸው የተባሉና ታግተው የነበረው የሳተላይትና የመረጃ መረብ ሚዲያዎች ክፍት እንዲሆኑና ለህቡም አማራጭ ሆነው እንዲያገለግሉ መፍቀዳቸው፤ በተለይ ሐሳብን በነፃነት የመግለፅ እና የፕሬስ ነፃነት አቀንቃኞችና ተሟጋቾች ሳይቀር ይበል የሚያሰኙ በርካታ ውዳሴዎችን እንዲያገኙ አስችሏቸዋል።
በሀገር ውስጥ በተለያዩ ከተሞች ጉብኝትና ምክክር ከማድረጋቸው በተጨማሪ በውጭ ከሚኖሩ ኢትዮጵያውያን እና ትውልደ ኢትዮጵያውያን ጋር ያደረጉት ምክክርና መቀራረብም ያልተለመደና የተወደሰ አዲስ የለውጥ ክስተት ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል። በህዝባዊ አመፅ ተዳክሞ የነበረውን እና የተራቆተውን የሀገሪቱን ኢኮኖሚ ለማሻሻሉ እየወሰዱ ያሉት በጎ ርምጃም ከሚወደስላቸው ተግባራት መካከል አንዱ ነው። በተጨማሪም ላለፉት 27 ዓመታት በፖለቲካዊ ጣልቃ ገብነት ለሁለት ተከፍሎ የነበረው የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ቅዱስ ሲኖዶስ ወደ አንድነት እንዲመጡ የተደረገው ድጋፍና አስተዋፅዖ ፤ እንዲሁም በተመሳሳይ መልኩ የኢትዮጵያ ሙስሊም መጅልስ ተቋም ላይ በተደረ ፖለቲካዊ ጣልቃ ገብነት የነበረው መለያየት ወደ አንድነት እንዲመጣ መደረጉ በበጎ የሚወሱ ተግባራት ናቸው። እነኚህ በጎ ተግባራት የህዝቡን አንድነትና ህብረት ከማጠናቀር በተጨማር በሀገሪቱ ሰላም፥ ዕድገትና ብልፅግና ላይ ዜጎች ብሩህ ተስፋን እንዲሰንቁ አስችሏቸዋል።
ነገር-ግን ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ያ ሁሉ የነበረው ተስፋና ድጋፍ ግን ከአንድ ዓመታ በላይ መዝለቅ የቻለ አይመስልም። ለአንድ ዓመት ያህል የመብት ተሟጋቾችና ጋዜጠኞች ሳይታሰሩ የመቆየታቸው በጎ ተስፋ አሁን አሁን ስጋት እየታየበት ይገኛል። ጠቅላይ ሚኒስትር ዶ/ር አብይ አህመድ ወደ ሥልጣን ከመጡ በኋላ የለውጥ መሪውና ጠቅላይ ሚኒስትሩ ይወክሉታል በሚባለው ኦሮሚያ ክልልን ጨምሮ በርካታ ዜጎች የደህንነት ዋስትና ማጣት እየተለመደ መጥቷል። በአማራ ክልል፥ በደቡብ እና ቤኒሻንጉል ክልልም የተለያዩ አካባቢዎች ተመሳሳይ የፀጥታና ደህንነት ስጋቶች ይስተዋላሉ።
በጠቅላይ ሚኒስትሩ ላይ ከሚነሱ ነቀፌታዎች መካከል ይሰሩልኛል ብለው የነበረውን ህግ ወደ ጎን በመተው የራሳቸውን ሰው ከህግ አግባብ ውጭ የሾሟቸው የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር አካላት ሹመት፥ የሥራ ስምሪት እና የተለያዩ ከፍተኛ የመንግሥት ሥልጣን እና ሹመት ከብቃትና አካታችነት ይልቅ ከዚህ ቀደም ይወገዝና ተቃውሞ ይቀርብበት የነበረውን የሟቹ አቶ መለስ ዜናዊ እና የድርጅታቸው ህወሓት አገዛዝን ተመሳሳይ መንገድ እየተከተሉ ነው በሚል በርካታ ደጋፊዎቻቸው ሳይቀር ነቀፌታ ማቅረባቸውን ቀጥለዋል። ይህ በእንዲህ እንዳለ አዲስ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ወደ ሥልጣን ከመምጣታቸው በፊት በዋናነት ሶማሊና ኦሮሚያ ክልል አካባቢ ወደ አንድ ሚሊዮን ዜጎች ከመደበኛ መኖሪያቸው የተፈናቀሉ ቢሆንም፤ በአዲሱ ጠቅላይ ሚኒስትር የአንድ ዓመት አስተዳደር ጊዜ ውስጥ ግን ወደ ሁለት ሚሊዮን ዜጎች በኃይል ተፈናቅለዋል፥ በርካቶችም በርስ በርስ ግጭት ተገድለዋል፥ ቆስለዋል።
አዲሱ ጠቅላይ ሚኒስትር ወደ ሥልጣን ከመጡ በኋላ ብቻ የአዲስ አበባ ወጣቶችን ከአንዴም ሁለት ጊዜ ያለምንም ህጋዊ መሰረትና ምክንያት በጅምላ ሰብስቦ ማሰርና ማንገላታት በቀዳሚነት ይደግፏችው የነበሩ ወጣቶች አዲሱን አስተዳደር በጥርጣሬ እንዲያዩት ምክንያት ሆኗል። በተለያዩ መንግሥታዊ አስተዳድር ጉዳዮች እና አገልግሎት አሰጣጥ ላይም ሁሉንም በእኩል ከማየት ይልቅ ፖለቲካዊ ወገንተኝነትን የተላበሰ አድሏዊነት እየተንፀባረቀ ነው በሚልም የነበረውን ተስፋ በሂደት ወደ ስጋት እየተለወጠ መጥቷል። በተለይም በኦሮሚያ ክልል በአዲስ አበባ አቅራቢያ ቡራዩ፥ ለገዳዲና ለገጣፎ ከተሞች፥ ምዕራብ ወለጋ፥ ቄለም ወለጋ፥ ሆሮ ጉድሩ ወለጋ፥ ምሥራቅ ወለጋ፥ ምዕራብ እና ምሥራቅ ጉጂ ዞን፤ በአማራ ክልል፥ ሰሜን ጎንደርና ምዕራብ ጎንደር፤ በደቡብ ክልል ጉራጌ ዞን፥ ጉጂ ዞን፥ ቡርጂ ጌዲዮ፥ አማሮ፥ ከፋ ዞን እና ደራሼ አካባቢን መጥቀስ ይቻላል። ይህ ዘገባ በሚጠናከርበት ጊዜም መንግሥት ባመነው መረጃ እንኳ ወደ ሶስት ሚሊዮን ዜጎች ከመደበኛ ኑሯቸውና ቀዬያቸው ተፈናቅለዋል። በርግጥ የተወሰኑት ወደ ቀድሞ መኖሪያቸው እንዲመለሱ ጥረት እየተደረ መሆኑ እንዳለ ሆኖ፤ አሁንም ድረስ ዜጎች ተረጋግተው የመኖር ተስፋቸው ላይ ስጋትን ጭሯል።
በኦሮሚያ ክልል ለሰላማዊ ትግል በሚል ስምምነት ወደ ሀገር ውስጥ ጥሪ ተደርጎለት ከኤርትራ አስመራ ወደ ሀገር የገባውና በአቶ ዳውድ ኢብሳ የሚመራው ሸኔ የሚባለውና የኦነግ ክንፍ
በአራቱም የወለጋ ዞኖች በሚገኙ የተለያዩ 19 ያህል የንግድ ባንኮች ዘረፋ መፈፀሙ ቢገለፅም በጉዳዩ ዙሪያ ጠቅላይ ሚኒስትሩን ጨምሮ አዲስ አበባ የሚገኙት የድርጅቱ መሪም ሆኑ ሌሎች የሚመለከታቸው የመንግሥት አካላት ዝምታን መምረጣቸው የህግ የበላይነት መላላትና የዜጎች ደህንነት ከዕለት ወደ ዕለት አደጋ ውስጥ መውደቁ ሌላኛው የጠቅላይ ሚኒስትሩ ድክመት ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል። የሀገሪቱ ፀጥታና ደህንነት ጉዳይ ከወዲሁ ትኩረት ካልተሰጠው፥ ተጠያቂነትና የህግ የበላይነት በሁሉም ዜጎች ላይ በእኩል የማይሰራ ከሆነ ወደ አላስፈላጊ ረብሻና ሥርዓት አልበኝነት እንዳያመራ ስጋት አለ። የዜጎችን ሰላምና ደህንነት ከመጠበቅ አኳያ በመንግሥት በኩል እየተወሰደ ያለው የእርምትም ይሁን የጥንቃቄ ርምጃ እጅጉን ደካማ ነው።
ሐሳብን ከመግለፅና ከፕሬስ ነፃነት ጋር በተያያዘ ያለው ተስፋ በቅርቡ በአንዳንድ ጋዜጠኞችና ጦማሪዎች ላይ ስጋቶች እንደ አዲስ ተደቅኖባቸዋል። በተለይ የካቲት 23 ቀን 2011 ዓ.ም. በአዲስ አበባ አቅራቢያ ባሉ የኦሮሚያ ክልል ለገዳዲና ለገጣፎ ከተሞች በመንግሥት አስተዳድር በግልፅ ውሳኔና ርምጃ የተፈናቀሉ ዜጎችን አስመልክቶ ለዘገባ የተጓዙ የ”መረጃ ቲቪ” ዘጋቢ ጋዜጠኛ ፋሲል አረጋይ እና የፎቶ ጋዜጠኛው ሀብታሙ ኦዳ በከተማው ፖሊስ ጣቢያ ፊትለፊት የአካል ጥቃት ተፈፅሞባቸዋል። ጋዜጠኛ ፋሲልም በደረሰበት ጥቃት አዲስ አበባ ዳግማዊ ምኒልክ ሆስፒታል የህክምና ርዳታ ተደርጎለታል። በቅርቡም የአሃዱ ቴቪ ጣቢያ ከሰንዳፋ ከተማ ጋር በተያያዝ በተላለፍ ዘገባ ጋር በሚል ግንቦት 16 ቀን 2011ዓ.ም. ጋዜጠኛ ታምራት አበራ ከሚሰራበት አሃዱ ቴልቪዥን እና ሬዲዮ ጣቢያ በኦሮሚያ ፖሊስ ተወስዶ መታሰሩና፤ በዕለቱ የታሰረውን ጋዜጠኛ ሊጎበኘው የሄደው የኢትዮ-ኦንላየን ሚዲያ ጋዜጠኛ ጌጥዬ ያለው መታሰሩ በነፃው ፕሬስ ጫና ጅማሮ ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል። እንደ ምንጮች ከሆነ በአዲሱ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶ/ር አብይ አህመድ አስተዳደር እየተፈፀሙ ያሉ ብልሹና አድሏዊ አሰራሮችን የሚያጋልጡ የኢንተርኔት መረጃ አምደኛ ጋዜጠኞች፥ ጦማሪዎችና የሰብዓዊ መብት ተሟጋቾች የጦማሮቻቸው እና የግል የይለፍ ቃል በኢትዮጵያ የመረጃ መረብ ደህንነት ኤጀንሲ (INSA) ብርበራና የይለፍ ቃል ነጠቃ እየተሞከረ እንደሆነ ይነገራል። እነኚህ ሁሉ የነበሩ የለውጥ ብሩ ተስፋዎች ላይ የስጋት ደመና ጋርደዋል።
ሌላው ከዚህ ቀደም በህወሓት/ኢህአዴግ የመንግሥት አስተዳደር ወቅት የአመራር አካልና የወጣት አደረጃጀት አባላት የነበሩና ተከታዮቻቸው በአዲሱ የአብይ አህመድ ኦዴፓ/ኢህአዴግ አመራር ላይ የተለያየ ጫና ለመፍጠር ሲጥሩ ይስተዋላል። ለአብነትም የቀድሞ የኦህዴድ/ኦዴፓ የታችኛው አንዳንድ አመራር አካላት፥ የህወሃት አመራሮች፥ የቀድሞ ብአዴን/አዴፓ እና የደኢህዴን አመራሮች በየአካባቢያቸው ከሚያደርጉት እንቅስቃሴ በተጨማሪ በማኀበራዊ ሚዲያ ሳይቀር አንዳንዶቹ ከአዲሱ ጠቅላይ ሚኒስትር መምጣት በኋላ ከኢህአዴግ አካል የነበሩት አዳዲስ የፖለቲካ ድርጅት በመፍጠር ጭምር የሚያደርጉት እንቅስቃሴ በአንዳንድ አካባቢዎች ጥርጣሬ፥ ግጭትና ስጋት መፍጠራቸው አልቀረም። በአንፃሩ ከኦነግ ታጣቂ በስተቅር አብዛኛው ከውጭ የመጡትም ሆነ በሀገር ውስጥ ያሉ የገዥው ኢህአዴግ ተቀናቃኝ የፖለቲካ ድርጅቶች ከአዲሱ አስተዳደር ጋር የተሻለ መከባበርና መቀራረብ ይታይባቸዋል። ይሄ ለሰላምና መረጋጋቱ ተስፋ ሰጭ ቢሆንም፤ በአንዳንድ ሚዲያ ላይ የሚታዩ የጋዜጠኝነት የሙያ ስነ ምግባር ጋር የሚቃረኑ የሚዲያ አጠቃቀም ክፍተቶች፥ ተጠያቂነትና ኃላፊነትን ተላብሶ እንዲሰራ ሊረዳ የሚችል ነፃና ገለልተኛ የጋዜጠኞች የሙያ ማኀበር አለመኖርም እንደ አንድ ስጋት የሚታይ ነው።
በተለያ በማኀበራዊ ሚዲያ አጠቃቀም ረገድ በርካታ የማኀበራዊ የግል ገፆች ትክክለኛ ባልሆነ ስም፥ አንዳንዱ ደግሞ በህይወት ባለም ሆነ በሌለ ስመ ጥር ግለሰቦች ስም ገፅ በመክፈት የሚሰራጩ ሐሰተኛ መረጃ ስርጭት እና የጥላቻ ንግግሮች ሌላው የለውጡ ፈተና ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል። በተለይ ሐሰተኛ መረጃና የጥላቻ ንግግርን የሚያሰራጩ ግለሰቦች እየተበራከተ ከሄደ መንግሥና አስተዳደር ላይ ብቻ ሳይሆን የዜጎች ሐሳብን በነፃነት የመግለፅ መብትና የፕሬስ ነፃነት ላይ አሉታዊ ጫና ያሳድራል። ምናልባትም ችግሩ ተባብሱ በዜጎች መካከል ግጭት እና ቅራኔ መፍጠር ሲባባስ መንግሥት የራሱን አስተዳደራዊ ርምጃ እንዲወስድ ሊጋብዝ ይችላል። ይሄ ደግሞ በሌላ በኩል በዜጎች ሐሳብን በነፃነት የመግለፅ መብትና የፕሬስ ነፃነት ላይ የራሱ የሆነ አሉታዊ ሚና ይኖረዋል። ስለዚህ ብሩህ ተስፋን ሰንቆ የነበረው ለውጥ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በመንግሥትና በአንዳንዴ ዜጎች መካከል ጥርጣሬና ስጋትን እየታየ ይገኛል።
የለገጣፎ ለገዳዲ ከተማ አስተዳደር ቤቶችን የማፍረስ ዕርምጃና የተፈናቃዮች ጩኸት
ሻሂዳ ሁሴን
በለገጣፎ ለገዳዲ ከተማ ከማስተር ፕላን ውጪ ተገንብተዋል የተባሉ ከ12,000 በላይ ቤቶች እንዲፈርሱ መወሰኑና ቤቶቹም መፍረስ መጀመራቸው ውዝግብ አስነስቷል፡፡ እስካሁን በከተማው በሚገኙ ሁለት ቀበሌዎች ማለትም ቀበሌ 03 የካ ዳሌና ቀበሌ 01 አባ ኪሮስ በመባል በሚታወቁ ሥፍራዎች ከ930 በላይ የሚሆኑ ቤቶች መፍረሳቸው ተነግሯል፡፡ የአካባቢዎቹ ነዋሪዎች የተሰጣቸው የማስጠንቀቂያ ጊዜ አጭር መሆኑን፣ እየፈረሱ ያሉትም የተመረጡ ቤቶች ናቸው ሲሉ ቅሬታቸውን አሰምተዋል፡፡ ካርታ ለማግኘት ተመዝግበው በመጠባበቅ ላይ የሚገኙ ነዋሪዎች ቤቶች እየፈረሱ እንደሆነ ሪፖርተር ያነጋገራቸው ገልጸዋል፡፡ ድርጊቱንም የኦሮሚያ ክልል ርዕሰ መስተዳደር አቶ ለማ መገርሳ እንዲያስቆሙ ነዋሪዎች ጠይቀዋል፡፡ የኦሮሚያ ክልል ኮሙዩኒኬሽን ቢሮ ኃላፊ አቶ አድማሱ ዳምጠው፣ ሕገወጥ ግንባታዎችን የማፍረስ ሥራ ተጠናክሮ ቀጥሏል ብለዋል፡፡
በገለጣፎ ለገዳዲ ከተማ አስተዳደር እንዲፈርሱ ከተወሰነባቸው ከ12,300 በላይ ቤቶች ውስጥ አንዱ
ሪፖርተር በሥፍራው ተገኝቶ ያነጋገራቸው የአካባቢው ነዋሪዎች ሜዳ ላይ መበተናቸውን ገልጸዋል፡፡ በተለይ በቀበሌ 03 የመፍረስ ዕጣ ከገጠማቸው ቤቶች የአንዱ ይህንን ይመስላል፡፡
ሦስት ክፍሎች ያለው ቤት ግድግዳው በከፊል ፈርሷል፡፡ ጣራውም ሙሉ ለሙሉ ተነስቷል፡፡ በርና መስኮትም የለውም፡፡ ሊወድቅ ቋፍ ላይ የደረሰውን የጭቃ ግድግዳ ተደግፎ ከቆመው መሰላል ውጪ ምንም አይታይም፡፡ ከወንዝ ዳርቻ የተሠራው ቤት ወደ ፍርስራሽነት የተቀየረው ዕድሜ ተጭኖት ወይም የቦምብ ፍንጣሪ መትቶት አይደለም፡፡ ሕገወጥ ግንባታ ነው ተብሎ በአፍራሽ ግብረ ኃይል በትዕዛዝ የፈረሰው ረቡዕ ረፋዱ ላይ ነበር፡፡
‹‹ጠላ ሸጬ ነው ቤቱን የሠራሁት፤›› የሚሉት ወይዘሮ ግን ቤቱ ከፈረሰ ሰዓታት ያለፉት ቢሆንም አልተፅናኑም፣ ከድንጋጤያቸውም አልተላቀቁም፡፡ ‹‹ሕገወጥ›› የተባለው ቤታቸው እንደሚፈርስና ንብረታቸውን እንዲያወጡ የሚገልጽ ደብዳቤ የደረሳቸው ቅዳሜ የካቲት 9 ቀን 2011 ዓ.ም. እንደሆነ ይናገራሉ፡፡ በሰዓቱ ደብዳቤውን የተቀበለችው ኮተቤ ሜትሮፖሊታን ዩኒቨርሲቲ የምትማር ልጃቸው በድንጋጤ መታመሟን፣ እስካሁንም እንዳልተሻላትና ወደ ትምህርት ገበታዋ እንዳልተመለሰች ሲናገሩ እያነቡ ነው፡፡ ‹‹ለነገሩ ደንዳና ነኝ፤›› የሚሉት ወይዘሮዋ ቢሆኑም፣ አፍራሽ ግብረ ኃይሉ ግድግዳውን በላያቸው መናድ ሲጀምር ራሳቸውን ስተው እንደ ነበር ይናገራሉ፡፡ መናገርና መስማት አትችልም የሚሏት ትንሽ ልጃቸው ቤታቸውን እያፈረሱ የነበሩትን ሰዎች ልብስ እየጎተተች ስትለምናቸው እንደበር የሰሙትም፣ ከወደቁበት ሲነሱ ሰዎች ነግረዋቸው እንደሆነ ገልጸዋል፡፡
‹ቤቱን ለቃችሁ ውጡ› የሚለው ደብዳቤ ሲደርሳቸው፣ ‹‹እውነት አልመሰለኝም ነበር፤›› ብለዋል፡፡ የተሰጣቸው የአራት ቀናት ቀነ ቀጠሮም አጭር ነበርና መፍትሔ ለማፈላለግም ሆነ ንብረታቸውን ለማውጣት በቂ ስላልነበረ፣ ከማስፈራሪያነት ያለፈ ሚና ይኖረዋል ብለው እንዳላሰቡ ተናግረዋል፡፡ ረቡዕ የካቲት 13 ቀን 2011 ዓ.ም. ረፋዱ ላይ አፍራሽ ግብረ ኃይሉ ግድግዳቸውን መናድ ሲጀምር ግን እያነቡ ከመለመን ባለፈ ንብረታቸውን ለማውጣት እንኳን ፋታ አለማግኘታቸውን ተናግረዋል፡፡
“ነገሮች ከአዕምሮዬ በላይ ራሴን ስቼ ወደቅኩ፤” ብለው፣ ወደ ራሳቸው ሲመለሱ ጠላ ሸጠው የገነቡት ቤት ወደ ፍርስራሽነት ተቀይሮ እንዳገኙት ተናግረዋል፡፡ የቀረላቸው ነገር ቢኖር በቆርቆሮ በር የሚዘጋው ትንሹ ኩሽናቸው ነው፡፡ በማንኛውም ሰዓት ሊያፈርሱት ይችላሉ ብለው በሚሠጉበት ኩሽናቸው ውስጥ አዳራቸውን ማድረጋቸውን፣ ከፍርስራሹ ውስጥ የወጣ ንብረታቸውን ደግሞ ቤታቸው እንደሚፈርስ ቀነ ቀጠሮ በተሰጣቸው ጎረቤቶቻቸው ቤት በታትነው ማስቀመጣቸውን አስረድተዋል፡፡
ባለትዳርና የአምስት ልጆች እናት የሆኑት ወይዘሮዋ ያለ ወትሯቸው ሜዳ ለሜዳ ይዞራሉ፡፡ አፉን ከፍቶ የቀረ ቤታቸው የሚያርፉበት ባይሆንም ቤት እንዳለው ሰው ወደ ፍርስራሹ ያመራሉ፡፡ ‹‹ከእነ ልጆቼ ሜዳ ላይ ቀርቻለሁ፤›› አሉ ትንሽ ልጃቸውን አዝለው ወደ ተቆለለው ፍርስራሽ ላይ እየወጡ፡፡ በመንደሩ ተመሳሳይ ችግር የደረሰባቸው ብዙዎች ስለሆኑ እየዞሩ ሌሎችንም ያፅናናሉ፡፡
እንደ ወይዘሮዋ ሁሉ መውደቂያ ባያጡም ጎረቤታቸው ወ/ሮ መቅደስ ተሰማ ግን እውነታውን መቀበል ተስኗቸዋል፡፡ ‹‹ሊፈርስ ነው የሚባል ነገር ከሰማሁ ቀን ጀምሮ እንዳለቀስኩ ነው፡፡ ደብዳቤው ቅዳሜ ዕለት በእጃችን ሲገባ ያልሄድንበት ቦታ የለም፡፡ ነገር ግን ማንም የደረሰልን አካል የለም፡፡ የቀን ጨለማ ነው የሆነብን፡፡ ይኼንን ቤት ለመሥራት የለፋሁትን እኔ ነኝ የማውቀው፤›› አሉ ወደ ተከመረው ፍርስራሽ በእጃቸው እያመለከቱ፡፡
በአካባቢው ይኖሩ ከነበሩ ከአንድ ግለሰብ የገዙትን ቤት አድሰውና ባለው ትርፍ ቦታም ቤት ገንብተው ኑሮ ለመጀመር ነገሮች ቀላል አልነበሩም ይላሉ፡፡ በአንድ የመንግሥት መሥሪያ ቤት ተቀጥረው እንደሚሠሩና በወር የሚያገኙትም 3,000 ብር እንደማይሞላ ይናገራሉ፡፡ ‹‹ያለው ሰው እኮ እዚህ አይኖርም፡፡ አማራጭ የሌለን ድሆች ነን እዚህ ገዝተን የምንገባው፤›› በማለት ዕንባቸውን አዘሩ፡፡
የፈረሰባቸውን መኖሪያ ቤት ለመሥራት ለዓመታት እንደተቸገሩ ይናገራሉ፡፡ ቆርቆሮ ለመምታት፣ ግድግዳ ለማቆም በወር ከሚያገኙት ላይ እየቆጠቡ ዕቁብ መጣል እንደነበረባቸው ያስታውሳሉ፡፡ የዋናው ቤት ግንባታው ባያልቅም ቀስ በቀስ ያልቃል በማለት ከአራት ዓመታት በፊት ገብተው መኖር እንደጀመሩም ያስረዳሉ፡፡ በአንዱ ዕቁብ በር፣ በሌላው ኮርኒስ እያሠሩ መደበኛ ቤት ለመሆን አንድ መስኮትና የፍሳሽ ማስወገጃ ሲቀረው፣ ሕገወጥ ግንባታ ተብሎ ረቡዕ ዕለት መፍረሱን ተናግረዋል፡፡ የቀራቸው ለተከራይ የሰጡት ሰርቪስ ቤት ቢሆንም፣ የቱ እንደሚፈርስና የቱ እንደሚቀር ስለማይታወቅ መጨረሻቸውን አላወቁም፡፡ “የዋናውን ቤት የተወሰነ ክፍል አፍርሰው ይኼ ቀርቶልሻል እጠሪው ካሉ በኋላ ነው ተመልሰው የቀረውን ሆ ብለው ያፈረሱት፡፡ አሁን ጭንቀት ሊገድለኝ ነው፡፡ የማይወለድ ልጅ ማማጥ ሆኖብኛል፤” አሉ እንደገና እያነቡ፡፡
አራት ልጆች የማሳደግ ኃላፊነት እንዳለባቸው፣ ከዘራቸውን ተደግፈው የሚቆዝሙ ወላጅ አባታቸውን የማስተዳደር ኃላፊነትም የእሳቸው መሆኑን መኖሪያ ቤታቸው በላያቸው የፈረሰባቸው ወ/ሮ መቅደስ ይናገራሉ፡፡ አንገት ማስገቢያ ጎጆ ለመቀለስ ባወጡት ወጪና ልፋት ውጤቱን ሳያዩ ስለፈረሰባቸው ሐዘን እንደሰበራቸው አክለዋል፡፡ ቤቱን ለመሥራት ከፍለው ያልጨረሱት የዕቁብ ዕዳም ዕረፍት ነስቷቸዋል፡፡ በሁኔታው ተስፋ ቆርጠው አፍራሾቹን ቆመው ሲመለከቱ እንደነበር፣ ንብረታቸውን ያወጡላቸውም ዕድርተኞቻቸው እንደሆኑ ይናገራሉ፡፡ አለኝ የሚሏቸው የቤት ዕቃዎች ወደ አንድ ጎን ተከምረው አቧራ ይጠጣሉ፡፡ 276 የሚል የቤት ቁጥር የሠፈረበትን ቆርቆሮ የያዘ የብረት በር ከአንዱ ጥግ ተሸጉጧል፡፡ ወይዘሮ መቅደስ የቤት ቁጥር ከተሰጣቸው ዓመታት እንደተቆጠሩ ይናገራሉ፡፡
በራፋቸው ላይ ከተተከለው የኤሌክትሪክ ፖልም የኤሌክትሪክ ኃይል ያገኛሉ፡፡ ከዓመታት በፊት አንድ ክፍል ቤት ያለውን ግቢ የገዙት በግል ውል ነበር ይላሉ፡፡ ‹‹ማዘጋጃ ቤት በሊዝ ለባለሀብት ይሸጣል እንጂ ለምን ለእኔ ይሸጥልኛል? ባለሀብት ደግሞ እንዲህ ዓይነት ቦታ ላይ ምን ይሠራል?›› ሲሉ ለኑሮ የማይመቹ ቦታዎች ላይ ተገፍቶ የሚወጣው አማራጭ ያጣ እንደ እሳቸው ያለ ደሃ እንደሆነ ይገልጻሉ፡፡
ቦታው ላይ ሲኖሩ ካርታ ባያገኙም ሕጋዊ መሆናቸውን የሚያመላክቱ የልማት እንቅስቃሴዎች ውስጥ ተሳታፊ እንደነበሩ ያስረዳሉ፡፡ ‹‹የአከራይ ተከራይ ግብር ለመክፈል የሚመለከተው አካል ከቀናት በፊት አነጋግሮን ነበር፤›› ብለዋል፡፡ ‹‹ይኼንን እየተነጋገርን ባለንበት ሰዓት ደብዳቤው እንደ ዱብ ዕዳ ዓርብ ወጪ ተደርጎ ቅዳሜ እጃችን ላይ ገባ፡፡ በአራት ቀናት ውስጥ ምን ማድረግ እንችላለን?›› ብለው ሌላው ቢቀር እንዲወጡ የተሰጣቸው የጊዜ ገደብ ነገሮችን ያላገናዘበ መሆኑን ገልጸዋል፡፡ ቀረልኝ የሚሉት ተከራዮች ይኖሩበት የነበረው ቤትም እንደማይፈርስ ማረጋገጫ የለም ይላሉ፡፡ ምክንያቱም ከቀናት በፊት በእጃቸው የገባው በኦሮሚፋ የተጻፈው ደብዳቤ የቱ እንደሚፈርስና የቱ እንደሚቀርላቸው አይገልጽም፡፡
አካባቢውን በአንድ ጊዜ ወደ ፍርስራሽነት የቀየረው ዘመቻ በርካቶችን ሐዘን ላይ ጥሏል፡፡ ለገጣፎ የሚገኘው የካ ዳሌ 03 ቀበሌ ልጅ አዋቂ ሳይል ሁሉም በአንድነት የሚያነባበት መንደር ሆኖ ነበር ያረፈደው፡፡ እንደ ነገሩ ተበታትነው ከሚታዩ የቤት ዕቃዎች፣ የቆርቆሮና የፍርስራሽ ክምር ባሻገር የሚገቡበትን ያጡ በትካዜ የተዋጡ ሰዎች ብዙ ናቸው፡፡ ማረፊያ እንዳጡ ሁሉ በየመንገዱና በየጥጋጥጉ እንደቆሙ ይተክዛሉ፡፡ የደረሰባቸውን የሰሙ ዘመድ አዝማዶች ከያሉበት እየሄዱ እከሌን ዓይታችኋል እያሉ የዘመዶቻቸውን አድራሻ ሲፈልጉ ታይተዋል፡፡ ጥቂት የማይባሉ የአካባቢው ነዋሪዎች ‹ቤት ለእምቦሳ› ብለው የመረቁላቸው ቤቶች ወደ ፍርስራሽነት ተቀይረዋልና ሜዳ ላይ ቆመው ያወራሉ፡፡ ምርር ብለው የሚያለቅሱ ዘመዶቻቸውን ያፅናናሉ፡፡ ሰብሰብ ሲሉ ‹የአንተም ቤት ፈረሰ?› እየተባባሉ የቁም ቅዠት የሆነባቸው ክስተት በሌላው ላይ ደርሶ እንደሆነ ይጠያየቃሉ፡፡ ‹የእኔ ቤት እዚያ ጋ ነበር› እያሉ ነው የፈረሰባቸውን ለሰዎች የሚያሳዩት፡፡ የፈረሰባቸውን ሲያፅናኑ የቆዩ ደግሞ ተራው የእነሱ ሆኖ ቤታቸው ሲፈርስ እያዩ እንደ አዲስ ይደነግጣሉ፣ ያለቅሳሉ፡፡
“100 የሚደርሱ ሰዎች ሆ ብለው መጥተው አንድ፣ ሁለት፣ ሦስት ብለው ግድግዳ ገፍተው ሲንዱ ማየት ግራ ያጋባል፡፡ ከማልቀስ ውጪ ምንም ማድረግ አይቻልም፤” ይላሉ ወይዘሮ መቅደስ፡፡ የሚፈርሰውን ቤት መታደግ ባይቻልም ጥረው ግረው ያፈሩት ንብረት በፍርስራሽ እንዳይዋጥ ጎረቤት ተሯሩጦ ለማትረፍ ይረባረባል፡፡
ቄስ ኪሮስ ዓለምነህን ሪፖርተር ያገኛቸው ከፈረሰው ቤታቸው ውስጥ የወጣ ንብረታቸውን በጎረቤቶቻቸው ዕገዛ ወደ አንድ በኩል ሲቆልሉ ነበር፡፡ ቄሱ በሆነው ነገር ከመደንገጣቸው የተነሳ ግራ መጋባት ይታይባቸዋል፡፡ ጎረቤቶቻቸው ግቢያቸውን ሞልተው የተበተነውን ንብረታቸው ዝናብ እንዳይመታው ቆርቆሮ ይመቱላቸዋል፡፡
እናቶች በየጥጋጥጉ እንደተቀመጡ ያለቅሳሉ፡፡ ከአርሶ አደር ላይ በ250 ሺሕ ብር የገዙትን ቤት አፍርሰው በሚፈልጉት ዲዛይን ለማሠራት ብዙ ገንዘብ ማፍሰሳቸውን፣ ቤቱን የሠሩትም በ2003 ዓ.ም. እንደሆነ ይገልጻሉ፡፡ ቦታውን ገዝቶ ቤት ለመሥራት ከዘመድ አዝማድ ብዙ ገንዘብ መበደራቸውንና እስካሁንም ያልተከፈለ 80 ሺሕ ብር የሚሆን ውዝፍ ዕዳ እንዳለባቸው ይናገራሉ፡፡
ቄስ ኪሮስ በአካባቢው ሕጋዊ ነዋሪ መሆናቸውን የሚያሳይ የቀበሌ መታወቂያ አላቸው፡፡ ለመንገድ፣ ለውኃና ለኤሌክትሪክ የከፈሉበት ደረሰኝም አላቸው፡፡ በሌሎች ማኅበራዊ ግዴታዎች ክፍያ የፈጸሙባቸው ሕጋዊ ደረሰኞች ይዘዋል፡፡ የመኖሪያ ቤት ሽያጭ ውልም በእጃቸው ይዘዋል፡፡
‹‹ከ2003 ዓ.ም. ጀምሮ ዕዳ ላይ ነው ያለሁት፡፡ ቤቱን ለመገንባት ከ500 ሺሕ ብር ከላይ አውጥቻለሁ፤›› በማለት፣ ዕዳቸውን ከፍለው በወጉ መኖር ሳይችሉ የቤታቸው መፍረስ የተደበላለቀ ስሜት እንዳሳደረባቸው ይናገራሉ፡፡ ቤቱን በአስቸኳይ ለቀው እንዲወጡ የሚያሳስበው ደብዳቤ የተጻፈውና እጃቸው ላይ የደረሰው በአጭር ጊዜ ነው በማለት፣ የቅድመ ማስጠንቀቂያ ጊዜው እጅግ አጭር እንደሆነና ነገሩን ለመረዳትም ፋታ ሳይሰጣቸው ሕይወታቸው እንዳልነበረ መሆኑን ይናገራሉ፡፡
ሌላው ቢቀር ቀልባቸውን ሰብስበው ንብረታቸውን በመልክ መልኩ ለማሰናዳት እንኳ አልሆነላቸውም፡፡ ሕጋዊ ነዋሪ መሆናቸውን የሚመሰክሩ ሰነዶችን ቅጂ እንደያዙ ፍርስራሽ የዋጠው ቅጥር ግቢ ውስጥ ቆመዋል፡፡ ዕዳ ገብተው የሠሩት ቤት ፈራርሶ ማየታቸው በቤታቸው እንግድነት እንዲሰማቸው እንዳደረጋቸው ይናገራሉ፡፡
ከጎናቸው ሆኖ የሚያፅናናቸው የ29 ዓመቱ አቶ ቀናው በላይ ደግሞ 150 ካሬ ላይ ያረፈው ቤቱ ሙሉ ለሙሉ ፈርሶበት ሜዳ ላይ መቅረቱን ይናገራል፡፡ ደሳሳ ቤት የነበረውን ቦታ በ2004 ዓ.ም. ገዝቶ ከ300 ሺሕ ብር በላይ አውጥቶ የብሎኬት ቤት እንደሠራ፣ ባለትዳርና የልጅ አባት መሆኑን፣ በቴክኒክና ሙያ ከሰባት ዓመታት በፊት በዲፕሎማ ቢመረቅም፣ በተማረበት ሙያ ሥራ ማግኘት አለመቻሉን ያስረዳል፡፡
ቤተሰቡን የሚያስተዳድረውም ፑል ቤት ተቀጥሮ እየሠራ በሚከፈለው 1,500 ብር ቢሆንም፣ የራሱ የሚለው ቤት ስለነበረው ግን ብዙም እንደማይቸግረው፣ ዓለም የተደፋበት የመሰለው ሕገወጥ ነህ ተብሎ ቤቱ ሲፈርስበት መሆኑን ገልጿል፡፡ ‹‹ቤቴ የፈረሰው ማክሰኞ ነው፡፡ ‹‹አሁን ያለሁት አንድ ወዳጄ ዘንድ ተጠግቼ ነው፡፡ መንግሥት አካባቢውን ለማልማት ፈልጎ ከሆነ ደስ ይለናል፣ ግን እኛ የት ሄደን እንውደቅ?›› ሲል ይጠይቃል፡፡ ‹‹ከአሁን በኋላ የሚጠብቀኝ የጎዳና ሕይወት ነው፡፡ ሚስቴንም ወደ ቤተሰቦቿ እልካለሁ፡፡ ከቻሉ ሁላችንንም ወደ ትውልድ ቀዬአችን የምንመለስበትን ገንዘብ ይስጡን፤›› ይላል፡፡
ቴሌቪዥን፣ ፍሪጅ፣ ቁም ሳጥን ሳይወጣ የፈረሰባቸው፣ ፅዋ እንኳ ሳይወጣ በላያቸው የፈረሰባቸው፣ እንዲሁም ሁኔታው በፈጠረባቸው ድንጋጤ ከታመሙና ራሳቸውን ስተው ከወደቁ ባሻገር የከፋ ነገር የገጠማቸውም መኖራቸው ይሰማል፡፡
ጎረቤቶቿ ዓረብ አገር ሠርታ ባጠራቀመችው ገንዘብ ከጎናቸው ቤት ገዝታ እንደምትኖር፣ ቤቱ ላይዋ ሲፈርስ ግን ተስፋ ቆርጣ ራሷን ማጥፋቷንና አፍራሽ ግብረ ኃይሉ በአምቡላንስ እንደወሰዳት የአካባቢው ነዋሪዎች ይናገራሉ፡፡ አስከሬኗ የትና በምን ዓይነት ሁኔታ ላይ እንዳለም አይታወቅም ብለዋል፡፡ ዘመድ ይኑራት፣ አይኑራት የደረሰባትን ይስሙ፣ አይስሙ የሚያውቅ የለም ብለው ወደ ፍርስራሽነት የተቀየረው ቤቷና እሷ በአንድ አፍታ ታሪክ ሆነው መቅረታቸውን ይናገራሉ፡፡
ዱብ ዕዳ የሆነ ክስተት እንደ አቶ ጌታቸው ህያሴ ያሉ በአካባቢው ተሰሚነት ያላቸውን ሰዎች እንኳ አላለፈም፡፡ አቶ ጌታቸው ከ2000 ዓ.ም. ጀምሮ በአካባቢው እንደሚኖሩ ይናገራሉ፡፡፡ ዓምና ደግሞ የቀበሌውን ሊቀመንበር አስፈቅደው በዘመናዊ መንገድ ከብቶች ማርባት ጀምረዋል፡፡ በለገጣፎ ለገዳዲ ከተማ አስተዳደር የካ ዳሌ 03 ቀበሌ አሉ የተባሉና ጠንካራ የልማት እንቅስቃሴ የሚያደርጉ እንደሆኑ ይነገርላቸዋል፡፡ ‹‹ይኼ ሁሉ ነገር ሲሠራ አብረውን ነው፡፡ ሁሉንም ነገር ያውቃሉ፡፡ ገና ሲጀመር ማስቆም ይችሉ ነበር፤›› ይላሉ፡፡ እንደ እሳቸው ገለጻ፣ ከብቶቹን ለማርባት ከ500 ሺሕ ብር በላይ ወጪ አድርገው ወደ ሥራ ሲገቡ የከለከላቸው አልነበረም፡፡ በዘመናዊ መንገድ የገነቡት የከብቶች በረት እንዲፈርስ ሲደረግ ግን ብዙ ነገር ማጣታቸውን ይናገራሉ፡፡
አቶ ጌታቸው የአካባቢው ወጣቶች የልማት ኮሚቴ አባል ናቸው፡፡ ነዋሪዎች ገንዘብ እያዋጡ መንገድና የተለያዩ የመሠረተ ልማት አውታሮች እንዲሟሉ እያስተባበሩ ከ2004 ዓ.ም. ጀምሮ ሲሠሩ መቆየታቸው ይነገርላቸዋል፡፡ ነዋሪዎች ለተለያዩ የልማት እንቅስቃሴዎች አሥር፣ አሥር ሺሕ ብር እንዲከፍሉ ተደርጎ አካባቢው መልማቱን፣ ቤታቸው ሕገወጥ ተብሎ ከፈረሰባቸው ነዋሪዎች መካከል ሪፖርተር ያነጋገራቸው አብዛኞቹ ገንዘብ አዋጥተው አካባቢውን ማልማታቸው ይነገራል፡፡ ‹‹ኮሚቴአችን በልማት አንደኛ ተብሎ የተሰጠን የምስክር ወረቀት ቤት አለኝ፤›› የሚሉት አቶ ጌታቸው፣ ‹‹ከማዘጋጃ ቤቱ ጋር ተባብረው አካባቢውን ሲያለሙ የነበሩ ነዋሪዎች ሳይቀሩ ሕገወጥ መባላቸው ግር አሰኝቶኛል፤›› ይላሉ፡፡
የአካባቢው ነዋሪዎች ይህንን ያህል ገንዘብ አውጥተው ቤት ሲገነቡና አካባቢውን ሲያለሙ ዝም ተብሎ አሁን እንዲፈርስ መደረጉ ብዙዎችን አስቆጥቷል፡፡ ግንባታውን ከጅምሩ ማስቆም ሲቻል ገንዘብ እየተቀበሉ ፈቃድ የሚሰጡ የአመራር አካላት መኖር፣ ሌሎችም እንዲገነቡ ያደፋፍር እንደነበር ነዋሪዎቹ እየተናገሩ ነው፡፡ አብዛኞቹ ቤቶች ሲገነቡ አሥር ሺሕ ብርና ከዚያ በላይ ለቀበሌው አስተዳደር አካላት ይከፈል ነበር ተብሏል፡፡
ሕጋዊ ነዋሪ እንደሆኑ የሚያሳይ የቤት ቁጥር፣ የነዋሪነት መታወቂያ፣ የኤሌክትሪክና የውኃ አገልግሎት ካገኙ በኋላ ሕገወጥ ተብለው መፈናቀላቸው ሌላ አስተዳደራዊ ችግር ቢኖር ነው ያሉም አሉ፡፡፡ በቀናት ውስጥ ቤታቸውን እንዲለቁ የሚያዘው ደብዳቤ እንደደረሳቸው በተለያዩ የመገናኛ ብዙኃን በኩል ድምፃቸውን ያሰሙም፣ ‹ማስፈራሪያ እየደረሰን ነው፡፡ የምንንቀሳቀሰውም ተደብቀን ነው፡፡ አብረውን ችግሩን በተመለከተ በሚዲያ የተናገሩ ሁለት ሰዎችም ተይዘዋል› ብለዋል፡፡ ቤቶቹን ሲያፈርሱም ‹እስቲ ሚዲያዎች ይድረሱላችሁ፣ እናያለን› መባላቸውን ለሪፖርተር አስረድተዋል፡፡
ቤቶቹን ሲያፈርሱ ከነበሩት መካከል በሦስቱ ላይ ግድግዳ ተደርምሶ ጉዳት እንደ ደረሰባቸው የአካባቢው ነዋሪዎች ገልጸዋል፡፡ አንደኛው ተጎጂ ሕይወቱ ወዲያው እንዳለፈ ቢናገሩም፣ የከተማው የኮሙዩኒኬሽን ባለሙያ የሞተ እንደሌለ ለሪፖርተር ገልጸዋል፡፡
ቤቶቹን የማፍረስ ኃላፊነት የተሰጠው በለገጣፎ ለገዳዲ ከተማ ከንቲባ የሚመራው ገብረ ኃይል፣ አስለቃሽ ጭስና መሣሪያ በታጠቁ የፀጥታ አካላት ታጅቦ እንደነበር ነዋሪዎች ገልጸዋል፡፡
የለገጣፎ ለገዳዲ ከተማ ከንቲባ ወይዘሮ ሐቢባ ሲራጅ ከቀናት በፊት በሰጡት መግለጫ፣ ቤቶቹ እንዲፈርሱ የተወሰነው ከተማዋን በማስተር ፕላን የምትመራ ለማድረግ፣ እንዲሁም ምቹና ፅዱ ቦታ ለመፍጠር ነው ብለዋል፡፡ ይፈርሳሉ የተባሉ ከ12,000 በላይ የሚሆኑ ቤቶችም የከተማውን ማስተር ፕላን በመጣስ፣ ለአረንጓዴ ልማት የተተውና የተከለከሉ የወንዞች ዳርቻዎች ላይ የተገነቡ በመሆናቸውም እንደሆነ አስረድተዋል፡፡ በሕግ ከተፈቀደላቸው ቦታ ውጪ ተጨማሪ ቦታ አጥረው የያዙ ባለሀብቶችም የዚሁ አካል ናቸው ብለዋል፡፡
ዓርብ የካቲት 15 ቀን 2011 ዓ.ም. የጠቅላይ ሚኒስትር ፕሬስ ሴክሬታሪ አቶ ንጉሡ ጥላሁን፣ የክልሉ ገዥ ፓርቲ ኦዴፓ ሥራ አስፈጻሚ አባልና የገጠርና ፖለቲካ ዘርፍ ኃላፊ አቶ አዲሱ አረጋና ሌሎች የክልሉ ሹማምንት በለገጣፎና አካባቢው ጉብኝት አድርገው ነበሩ፡፡ ከንቲባዋ ወ/ሮ ሐቢባ በሰጡት ገለጻ መሠረት፣ ከ12,300 በላይ ካርታ የሌላቸው ቤቶች በከተማዋ ውስጥ ይገኛሉ፡፡ በአሁኑ ጊዜ እየፈረሱ ያሉ ቤቶች በመንግሥት ይዞታ ውስጥ የሚገኙ መሆናቸውን ገልጸው፣ የማፍረስ ዕርምጃ ከመወሰዱ ሁለት ወራት በፊት ደብዳቤ ለባለ ይዞታዎቹ ደርሷል ብለዋል፡፡ የከተማ አስተዳደሩ ከመመሥረቱ ሦስት ዓመት በፊት ግብር የከፈሉበት ደረሰኝ ማቅረብ አለመቻላቸውን አስረድተዋል፡፡
‹‹ውኃና መብራት ማስገባት ዋስትና አይሆንም፤›› ያሉት ሪፖርተር ያነጋገራቸው የከተማው የኮሙዩኒኬሽን ዳይሬክተር ወይዘሮ ነፃነት ከበደ በበኩላቸው፣ ቤቶቹን የማፍረስ ዘመቻው በማስተር ፕላኑ መሠረት ይቀጥላል ብለዋል፡፡ ግንባታ የተከናወነባቸው አንዳንዶቹ ቦታዎች መንግሥት ለልማት የሚፈልጋቸውና ካሳ የከፈለባቸው እንደሆኑም አስረድተዋል፡፡ ከአርሶ አደሩ እየገዙ የሠፈሩም አሉ ብለዋል፡፡ አለ ለሚባለው ችግር ተጠያቂው ከዚህ በፊት የነበረው የአስተዳደር አካል እንደሆነ፣ ከእነዚህም ውስጥ በሕግ እየተጠየቁ ያሉ ሰዎች መኖራቸውንና አሁንም ተጠያቂ የሚደረጉ ሌሎች መኖራቸውን፣ ከአርሶ አደሮችም የሚጠየቁ እንደሚኖሩ አስረድተዋል፡፡
ቤት የፈረሰባቸው ነዋሪዎችን የፌዴራል ዕንባ ጠባቂ ተቋም ባለሙያዎች ዓርብ የካቲት 15 ቀን 2011 ዓ.ም. በቦታው ተገኝተው እንዳነጋገሯቸው ታውቋል፡፡ ዘገባው የሪፖርተር ነው።
Dagumedia 